Evacuatie van Soester inwoners in de Meidagen van 1940 naar Andijk

Evacuatie van Soester inwoners in de Meidagen van 1940 naar Andijk
Onze collega's van het Poldermuseum Andijk zijn hun jaarboek 2016 aan het voorbereiden. De heer Jaap van de Gruiter wil een artikel schrijven over de opvang van evacues in de Meidagen van 1940. Hij heeft al gevonden dat de patiënten van sanatorium Zonnegloren in 'bollenschuren' in de voormalige gemeente Andijk zijn ondergebracht. Nu is zijn vraag of wij daar iets meer van weten?

In het jubileumboek "De Zon klimt hoger" over 25 jaar Zonnegloren, verschenen in 1952, wordt er het volgende over geschreven: Toen begon de oorlog en bezetting. De Mei-dagen waren voor de patiënten dagen van grote spanning. Ver van huis, gescheiden van hun gezin, hulpeloos in bed of op ruststoel, moesten ze afwachten wat er nu met hen en met Zonnegloren zou gebeuren. Voor de artsen en het verplegend personeel waren het dagen van bijzonder grote zorg, zij droegen immers de verantwoordelijkheid voor de zieken. Toen kwam het bevel: evacuatie; een deel van de patiënten zou naar Noordwijk vertrekken, een ander deel naar Andijk. Het allernodigste werd ingepakt in een koffer, soms slechts in een kussensloop, en toen zaten de zieken maar te wachten wanneer ze vervoerd zouden worden. Het is geen vrolijke dag geweest, die dag van vertrek; men wist: het is hier niet veilig meer, maar zou het ginds wel veilig zijn? Een lange en vermoeiende reis volgde, naar Noordwijk of Andijk, en gedurende die reis was er uiteraard ook niet veel rust en overheerste de spanning en de onzekerheid. Toen men in Zonnegloren was wilde men weg, en toen men van Zonnegloren weg was wilde men terug. Zoals een der patiënten destijds schreef: "Wat hebben we dikwijls naar Zonnegloren terugverlangd toen we in Andijk op onze strozakken lagen in deongeschilderde houten kribben. Toen we dagen achtereen moesten blijven in de bollenloods, waar de rotten rondliepen, en waar we voor de zeven spinnen die we 's avonds doodden, 's morgens zeven andere terugvonden. Hoe dikwijls hebben we niet gedacht aan de luxe van vork en mes in Zonnegloren, toen we in "Bloemenlust" maar een mes hadden met zijn tweeën, waarmee we én onze boterhammen én ons ei moesten verorberen. Als we iemand spraken die in de buurt van Soest was geweest, vroegen we meteen of Zonnegloren er nog stond, of het niet in gebruik was genomen en of we er misschien gauw weer naar toe konden gaan. Wat waren we blij toen we hoorden dat alles daar in goede staat verkeerde en dat Zonnegloren in orde gebracht werd om ons te ontvangen..."

De evacuatie heeft maar 14 dagen geduurd, maar dat was dan ook meer dan genoeg, en het is vooral aan de activiteit van de penningmeester en de steun van de commissaris van de Koningin te danken geweest, dat men zo spoedig weer over een gaaf sanatorium de beschikking had. Op de bevolking van het sanatorium had de evacuatie nauwelijks invloed, wel op een aantal patiënten wier toestand was verergerd.

Al met al klinkt het niet erg positief, maar dat valt het gemeentebestuur of de bevolking van Andijk niet aan te rekenen. Op het laatste moment was de plaats van bestemming van de evacues van Soest gewijzigd, op het gemeentehuis van Soest kwam op 9 mei bericht binnen dat bij een eventuele evacuatie de bevolking over de volgende plaatsen verdeeld moest worden: Enkhuizen 736, Venhuizen 1400, Bovenkarspel 1064, Grootebroek 1850, Wervershoof 1800, Westwoud 805, Hoogkarspel 1720 en Andijk 625 personen. Naast de patiënten van Zonnegloren zijn er dus ook andere inwoners van Soest naar Andijk gebracht, in het project "Mondelinge Geschiedenis" vertelt Piet Vonk (1926-2010) dat zij vrijdags 10 mei te horen kregen dat ze de volgende dag naar station Baarn moesten lopen. Vandaar met de trein naar Noord Holland. De familie Vonk werd ondergebracht bij vrachtrijder Bultsma, deze heeft de familie na een dag of vier/vijf weer teruggebracht met zijn vrachtauto.

Weet u meer van de evacuatie naar Andijk, dan graag contact met Jaap van de Gruiter tel. 06-51257823 of viae-mail jlvdgruiter@hetnet.n1 of via de redactie van "Van Zoys tot Soest": ton.hartman@telfort.n1