De wapenborden in de Ned. Herv, Kerk te Soest deel 1

G. Staalenhoef

Inleiding

Bij de excursie op 19 september 1981 naar de Nederlandse Hervormde Kerk in de Kerkebuurt te Soest - waaraan door ruim 40 belangstellenden werd deelgenomen - werd o.a. aandacht besteed aan de in de kerk aanwezige rouwborden, welke ter herinnering aan de overleden telgen van voorname geslachten in vroeger eeuwen in de kerk werden opgehangen.
Deze borden worden ook wel wapenborden genoemd.

In de Oude Kerk van Soest zijn nog tien wapenborden aanwezig.
Er schijnen vroeger meer borden in deze kerk te zijn geweest. Waarschijnlijk zijn in 1875 - toen het interieur van de kerk uitbrandde ten gevolge van een omgevallen stoof, een aantal borden verloren gegaan; aldus een mededeling in de (bij de kerk verkrijgbare) beschrijving van het kerkgebouw, welke is samengesteld door de Commissie Kunstvoorwerpen Oude Kerk.
Schrijver dezes heeft op de genoemde 19e september deze borden voor het eerst gezien, zodat aanvullingen op dit artikel uiteraard van harte welkom zijn.

Voor degenen die niet behoren tot de (regelmatige) bezoekers van de kerk zal getracht worden bij de meer gedetailleerde besprekingen van de afzonderlijke borden afbeeldingen te plaatsen.

Om niet iedere keer uitvoerig te behoeven vermelden welk bord wordt besproken, heb ik deze genummerd en tevens summier vermeld op wie het bord betrekking heeft.
Dit levert het volgende lijstje op:
1. In de toren, boven de ingang naar de kerk: Jacoba Victoria Eartholotti van den Heuvel
2. In de toren, bij het binnenkomen rechts: Jacob Jorden van Westreenen
3. In de toren, bij het binnenkomen links: Jordaen Gerard van Westreenen
4. In de kerk, aan de rechter (zuid-)muur: Hendrik Philip baron Snouckaert van Schauburg

In het koor,bij het binnenkomen van links naar rechts:
5. Godert van Westreenen
6. Hadewich van Meerveen
7. (nicht) Edmond
8. (tante) Edmond
9. Wendela Theresia van Westreenen
10. Maria Cecile van Westreenen

Wanneer wij de borden glob heden op.
Elk bord heeft in het midd aantal kleinere wapenschil
Boven elk van de kleine schilden staat de naam van de betreffende familie.
De vorm van de hoofdwapens is niet steeds hetzelfde, aangezien hiervoor bepaalde regels gelden.
De mannen krijgen een wapenschild van de algemeen bekende vorm.
Ongehuwd gebleven vrouwen voeren een ovaal schild, waarbij het wapen is "gedeeld" (d.w.z. twee helften gesplitst). De ene helft van zo'n gedeeld schild ddraagt dan het wapen van de familie van de schtgenoot en de andere helft het wapen van de familie van de vrouw zelf.

De heraldiek kent vele regels en een daarvan is dat wat "normaal" links of rechts is, in de heraldiek precies andersom wordt genoemd.
Dat komt omdat de oorsprong van het wapenschild het schild was zoals de ridder dat aan zijn arm droeg. De beschilderde kant was dus van hem afgewend. Wat hij nu aan zijn linkerkant "in zijn schild voerde" zag zijn tegenstander als rechts. Om nu bij wapenbeschrijvingen duidelijk te maken welke kant wordt bedoeld, wordt wel gesproken over heraldisch links of -rechts.

Om het geheel voor de niet-ingewijden eenvoudig te houden wordt hier steeds rechts en links beschreven zoals de kijker het beleeft.

Ook de plaatsing van de kleinere wapens geschiedt volgens vaste regels. Aan de linkerkant worden de wapens geplaatst van vaderszijde en aan de rechterzijde van moederszijde.
Indien er, zoals hier bij de meeste wapens, acht kleine wapentjes zijn getekend, gaat het om de acht overgrootouders.
Ook hier weer een regel welke mede is gebaseerd op de kwartierstaat zoals deze ook in de genealogie gebruikelijk is. De nummering van zo'n kwartierstaat is:

Indien wij dus deze volgorde kennen is er van iedere "eigenaar" van een wapenbord een kwartierstaatje op te stellen.

In de volgende besprekingen van de diverse wapenborden zal daarop nader worden ingegaan.