Nogmaals het Mollenkerkhof

Ton Hartman

De reconstructieplannen rond het kruispunt Kastanjelaan en Ossendamweg waren aanleiding voor een verhaal in een vorige Zoys over het verdwenen mollenkerkhof. Voor de auteurs is het prettig om opmerkingen of aanvullingen op een artikel te krijgen. De gegevens hieronder beschreven komen van een oude buurtbewoner van dit bijzondere kerkhofje. Het mollenkerkhof rond 1930, fotocollectie Historische Vereniging Soest / Soesterberg

Naast de aanvullende informatie is de 'andere' foto uit de archieven opgeduikeld. Deze geeft een wat beter overzicht van de ruimtelijke situatie. De fotograafbeyondzich op de plaats van de huidige Kastanjelaan, toentertijd een karrenspoor richting de Plasweg. Dit sintelpaadje maakte een scherpe bocht naar links en via een overweg kon men op de Nieuweweg komen. Het andreaskruis op de foto is dus alleen voor de gebruikers van de onverharde latere Kastanjelaan. De waarschuwingen "onbewaakte overweg" en "let op de treinen" zijn nog wel te begrijpen, de snelheidsbeperking tot "10 km" lijkt wat overdreven. Het lijkt mij nauwelijks mogelijk harder te gaan, want men moest tegelijk tegen een steil hoogt op.

Duidelijk is op de foto te zien dat er al een afrastering om de stenen muren geplaatst is, de foto is gemaakt rond 1930. Volgens de overlevering zou de laatste begrafenis in 1923 plaatsgevonden hebben. Een bezoekje ter plaatse leert dat de berkenboompjes nog in vredige rust doorgroeien, als laatste herinnering aan het mollenkerkhof. Misschien zijn de bomen vroeger wel eens geplaagd door bezemriesbinders. Berkentakken werden veelal gebruikt voor de ouderwetse straatbezems.

Rechts op de foto ziet u het geboortehuis van onze laatste informant; dhr. G.W. (Gerard) van der Grift (1933), bekend van het gelijknamige bouwbedrijf. Hij herinnert zich dat in zijn kinderjaren de toegangsdeur van het kerkhof al dichtgemetseld was. Wel had de ommuring nog een huisnummer, je kon de eeuwig rustende personen bereiken op de Ossendamweg 2.

Na de oorlog bedacht vader Willem van der Grift dat hij de stenen van de muren wel kon gebruiken om zijn schuurtje te vergroten. Hij toog naar het gebouw van de Gemeentewerken van Soest aan de Lange Brinkweg 49b en verzocht op 3 juni 1946 toestemming. Al op 18 juni 1946 had het college van B & W besloten dat Van der Grift de muren mocht slopen en de stenen kon kopen voor 60 gulden. Het slopen ging vrij eenvoudig omdat de muren nog met schelpkalkspecie gemetseld waren. De stenen werden gebikt en weer opgemetseld en gepleisterd. In de schuur werden elk jaar een viertal varkens vetgemest, één voor eigen gebruik en 3 voor de handel. Daarnaast stond er 's winters de enige melkkoe voor het eigen gebruik van de melk. Als de koe in droogstand was, circa de laatste 2 maanden voor de nieuwe verwachte kalfdatum werd de koe omgeruild voor een wel productieve koe zodat verse melk gegarandeerd was. Ook in de oorlogsjaren hadden ze deze vorm van voedselproductie al. Zomers liep de koe dan als bestedeling op de Blaak van Hannes van Peter het terrein wat we nu kennen als het feestland van het Groot Gaesbeeker Gilde aan de Ferdinand Huycklaan. Andere uitbestede koeien kwamen o.a. van Piet van Holten en Wouter Zieltjes. Gezien de beroerde omstandigheden niet geheel vreemd, schijnt het weleens voorgekomen te zijn dat de koeien 's morgens al voorgemolken waren door passanten. In de toen nog aanwezige schaapskooi is er weleens gepost om de daders te betrappen.

Willem van de Grift verdiende de kost met het aanleggen van bovenleidingen van de elektriciteit. Via de zogenaamde telefoonpalen werd er in Soest net als in andere plaatsen een netwerk van huis tot huis aangelegd. Met speciale schoenen met haken liep Willem zo de paal in. Tegenwoordig is paaldansen een soort sport, maar Willem was paalklimmer. De stroom kwam het huis binnen op de plek die voor de energiemaatschappij het goedkoopst was. Daarbij kreeg je binnen anderhalve meter van de aansluiting een lichtpuntje cadeau, als je geluk had in de kamer maar soms ook in een gangetje vertelt zoon Gerard.

Rond 1920 was het op de foto zichtbare huis gebouwd en konden Willem van de Grift (1895-1959) en Antje Werkhoven (1895-1992) huwen en erin trekken. Dat het huis degelijk gebouwd was is nu nog te zien, aan de buitenzijde is het nog onveranderd. Zoon Gerard heeft vroeger vaak gehoord dat de bouwkosten wel 4000 gulden waren, in de latere crisisjaren dertig kon je voor aanzienlijk minder geld een groter huis laten bouwen. Het huisje staat tegenwoordig in een gat maar dat is veroorzaakt doordat de omgeving opgehoogd is. Het ouderlijk huis van Willem stond iets verder van de Ossendamweg af en ook wat oostelijker. Grootouders Hendrik van de Grift en Mijntje van Doorn woonden toen op Ossendamweg nr. 4. Het ook nog steeds bestaande huisje staat er enigszins verscholen tussen het groen en is nu genummerd 10. Volgens de overlevering was Hendrik nog tuinknecht geweest op de restanten van de buitenplaats Engendaal. In de eerste aflevering over het mollenkerkhof waren we Engendaal al tegengekomen als buur van de begraafplaats.

Op de achtergrond ontwaren we nog 2 boerenbedoeninkjes, vaag is de hooiberg zichtbaar die bij een boerderijtje aan de Buntweg hoorde. Na de oorlog was deze boerderij de uitvalsbasis van de bokkenboer Coljee [1]. Het huisje met de luiken was van Theus van 't Klooster (1867-1947), hij had wat bijnamen die niet erg fraai klinken. Theus de voddenman doelt dan nog op zijn handel, maar Theus de poepert klinkt toch als een regelrechte scheldnaam. Theus waren we als weduwnaar van Petronella Bosboom (1876-1923) ook al in een vorige Zoys tegengekomen [2]. Wederom dank voor deze informatie.

1 www.verdwenensoest.nl d.d. 23-11-2005
2 Van Zoys tot Soest, 33 jrg. nr.1 blz. 25.