Volksverhalen uit Soest en omgeving

Engelbert Heupers

Overname met toestemming van de Volkskundecommiss ie van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Wie geïnteresseerd is in de historie van Soest komt in de literatuur veelvuldig de naam van de schrijver Heupers tegen. Heupers was jarenlang ambtenaar in dienst van de gemeente Soest en besteedde zijn vrije tijd aan het optekenen van wat hij zoal hoorde van oude Soesters. Hij beperkte zich overigens niet tot Soest want tot zijn werkterrein beschouwde hij Gooi en Eemland en de westelijke Veluwe. Hij heeft o.a. op zijn naam staan de boeken "Soest in Grootvaders tijd" - "Beeld van Eemland" - "Soest bij kaarslicht en tuitlamp" en de fotoboekjes "Soest en Soesterberg in oude ansichten" én "Kent u ze nog ... de Soestenaren".
Medewerker was hij ook van het Instituut voor Dialectologie, Volkskunde en Naamkunde te Amsterdam en in die functie verzamelde hij "Volksverhalen uit Gooi- en Eemland en van de westelijke Veluwe".
Hij werkte "als de Twent die in Soest verwortelde" ook mee aan de uitgave van dat instituut over "Trouwen in Twente" en hij nam voor zijn rekening "Bruiloftsliederen in Twente" en ook "Klootschieten, een oude volkssport".
Heupers overleed op 72-jarige leeftijd in 1978.

J.J.H.A. Hoppenbrouwers

Uit zijn "Volksverhalen" de volgende vertelsels:
"Ouwe Beer was een rijke boer maar erg gierig. Hij bezat veel land op de Eng en in het Soesterveen. Om zijn grondbezit te vergroten verplaatste hij 's nachts bij heldere maan de scheistenen van zijn land naar dat van zijn buurman, 's Anderdaags ploegde hij de grond en merkte niemand iets. De boer ging door en volgens zijn laatste wens wilde hij in 't veen op het Veerderhoogt begraven worden. Zoals vroeger de gewoonte was wed hij door de buren begraven. Burenhulp. Sterke boerenkerels droegen de kist. Men bemerkte onmiddellijk dat er iets niet in orde was. Bar zo licht a die kist was. 't Was vast niet pluus met de Ouwe Beer. Toen de kist op de wagen was gezet, hadden de peerde er een vracht aan.
Ontzettend zoals die moesten trekken. Natbezweet kwamen ze eindelijk op het Veerderhoogt aan waar de boer werd begraven. Na zijn dood kon zijn ziel geen rust vinden en 's avonds en 's nachts in het donker dan zweefde de ziel van de Ouwe Beer als een klein flakkerend lichtje rond in het Veen en ook wel op de Lazarusberg want doar lag ook grond van hem. Kwaad deed hij de mensen niet. Het was zijn straf dat z'n ziel geen rust kon vinden omdat hij de scheistenen bie z'n leven had verzet. Daarvoor moest hij boeten".

x-x-x-x-x-x-x

Op 't Korte End spoekte het vroeger bar erg. Lange tijd liep er elke avond een priester rond. Hij vroeg de mensen die hij tegekwam altijd om geld voor een nieuw te bouwen kerk. Deze priester was tijdens zijn leven een grote som geld beloofd door de Soestenaren om daarmee een nieuwe kerk te bouwen want een roomse kerk had men niet in Soest. De geestelijke kreeg het geld niet en na zijn dood liep hij nog altijd door Soest. De priester zei altijd wanneer hij een mens tegenkwam: "Ik kan niet rusten omdat zij mij het geld niet gegeven hebben". Meer dan honderd jaar liep hij rond. Toen later toch de kerk werd gebouwd verdween het spoek dat echter nooit lelijk tegen de mensen deed.

x-x-x-x-x-x-x

In de buurtschap de Birkt zwierf in het voorjaar een witte dame rond op een wit paard. Ze reed van boerderij naar boerderij en maakte de mensen aan 't schrikken of vernielde het huisraad. Ook vertrapte haar paard de landbouwgewassen. Ze reed door de landerijen en kwam maar weinig op de weg. Deze witte vrouw woonde in de bossen in de Birkt onder Amersfoort, maar overdag kon men haar noch haar paard te zien krijgen. Het was een adelijke jonkvrouw die tijdens haar leven niet zo best geleefd had en voor straf na haar dood de mensen moest plagen. Ze verdween toen hier alles modern werd en de mensen elektrisch licht kregen.