Oorlogsdagboek van tante Martha 1944-1945 deel 3

Hans van Hees

Eerder verschenen:
Oorlogsdagboek van tante Martha 1944-1945 deel 1
Oorlogsdagboek van tante Martha 1944-1945 deel 2

Vervolg en laatste deel uit het dagboek van een jonge Soester vrouw, Martha Rademaker. Het dagboek is bewerkt door Hans van Hees. Om de stijl en inhoud zoveel mogelijk te bewaren, is de tekst grotendeels in de originele stijl van het dagboek gelaten.

Hier en daar spreekt de emotie van de schrijfster. Bijvoorbeeld bij de bevrijding werden "foute" Nederlanders opgepakt en belaagd. De redactie is zich er van bewust dat de beleving daarvan als schokkend kan worden ervaren. Wij menen echter dat de intrinsieke beleving van de bevrijding voldoende waarde heeft, om de tekst authentiek te laten.

Tevens worden, vanwege de privacy, sommige namen als "x" geschreven.

Dinsdag 24 october 1944
Vandaag waren er razzia's in Bussum en Laren. Er is toch een mooi schuilplaatsje gemaakt. Daar vinden ze de mannen nooit. Vandaag was 't bos afgezet op de Wiek.sloot, om te zoeken naar Engelse krijgsgevangenen die ontvlucht waren. Meneer ter Horst en Jan Scholte zijn er ook (bij de schuilplaats dan). 't Is maar afwachten. Heel veel mannen melden zich niet.

Woensdag 25 october 1944 JARIG!!!! (20 jaar)
Nog nooit zo'n gekke verjaardag gehad. Ik heb er niets aan gedaan. Van 't evacuatie-personeel kreeg ik bloemen. Tegen de baas heb ik niks gezegd.
Ik moest natuurlijk tracteren op 't bureau. Ik wat kersen meegenomen. Toen kwam Rasch met 't bericht dat er kabels doorgesneden waren, en als represaille zouden ze 't huis van Kok opblazen en van Mets en van Kuiper. 't Was een rot toestand in één woord. Opeens 4 klappen. Even later een vuurgloed. Ja hoor, daar brandde wat. 't Is zo benauwd, hopeloos. Als 't lang duurt word je zo zenuwachtig.

Donderdag 26 october 1944
No critiekerr. Herhaalde oproep om mannen. Komen ze niet, dan neemt men drastische maatregelen. Alleen 't huis van Kok is verbrand. Ik zit nu op kantoor te schrijven. Mevrouw komt net vertellen dat "de Viersprong" [1] opgeblazen is. 't is toch verschrikkelijk. Gisteren ben ik aardappels wezen narooien op 't kamp. We zijn gelukkig niet eingesperrt. Mevr. Duyn en Truus en anderen verleden week wel. Ze moesten dan voor de Duitsers werken en dan kregen ze 10 kg mee naar huis. Dan werden ze helemaal naar de kamp van Zeist meegenomen.

Vrijdag 27 october 1944
Op Soestduinen weer aardappels wezen rooien.[2] Er werd flink geschoten. Ik heb ongeveer 10 kg. meegebracht. Vader heeft 's morgens ruzie gehad met Reppel [3]. Hij moest kapotte ruiten repareren bij de partij en dat deed hij niet. Toen werd Reppel kwaad, enfin Vader heeft hem flink de waarheid gezegd. En 'm verweten dat ze voor het doorsnijden van kabels niet de schuldigen opsporen maar de boel van onschuldigen verbranden. Vader zei dat hij moest breken met Reppel. Hij wilde eerlijk door de wereld gaan en dat kon hij nu niet. Toen zijn :le kwaad uit elkaar gegaan. Reppel was gisteren ook bij de brand van "De Viersprong". Nu waren wij zo bang dat er ook bij ons in de buurt wat aan zou gaan, vanwege Reppel. Men sprak al over Schothorst en over Burgsteden op de Eigendom. Uit voorzorg hebben die de boel er toen maar uitgesleept.

Vader gaat steeds aardappelen narooien, dan is ie van de weg af en hij doet goed werk. Ik weet niet in wat voor een toestand of ik nu leef Al gebeuren er nog zulke ernstige dingen, je stapt er al weer gauw overheen. Aan die bom bij Cormax denk je al niet meen Toen die viel was ik niet bang en toch stond ik te trillen. Dat waren de zenuwen. Gisterenmiddag was 't ook een soort zenuwstemming. Toen hebben we alles klaargelegen en bij elkaar gezocht voor als we plotseling weg moesten. Koffers gepaktetc. Vooral omdat Vader met Reppel gebroken had.

Zaterdag 4 november 1944
Evacuatiepost waarschijnlijk opgeheven. In Den Dolder zijn we vanmorgen aardappels wezen rooien. We hadden 45 kg. Van de week al eens 30 en 35. Dus da's een mooi klitsje. Maar we hadden ook niks meen 't Is een rot werk!

Zondag 5 november 1944
De 2 jongens van Hooischuur zijn door 't spelen met een handgranaat om 't leven gekomen. Ruiten stuk en een klap!! Verschrikkelijk voor die mensen. Na 't Lof sprak ik Anny de Been Ze was in verpleegstersuniform met verlof Met Januari zou de verpleegsterscursus in Bussum gewoon beginnen, dus `k ben maar begonnen mijn boel klaar te maken.

Maandag 6 november 1944
Vanmiddag zouden we naar Den Dolder gaan rooien maar de Tommies bombardeerden een munitietrein. Goed geraakt hoon Een klap en een rookwolk. Ik schrok me dood. Er waren ook rooiers gewond enz. 's Middags zijn we daarom maar op Soestduinen wezen rooien. 14 1/2kg. 't Is toch weer meegenomen. Misschien gaan we van de centrale Keuken eten. Iedereen doet 't en je hebt haast niks. Voor 't lenen van de kar kregen we 1 pond zout. Dat is ook al goud waard. Ze betalen f5,-. Dat zal wel meer worden. 't Was zelfs gedistribueerd. Één rust meer: Reppel is weg.

Dinsdag 7 november 1944
Aardappelen wezen rooien in Den Dolden 't Was erg koud. We hadden 20 kg. J. Konings is bij de baas geweest. Hij is 'm gesmeerd van de Lissellinie met een fiets die hij gepikt had van een Todt-soldaat.

Woensdag 8 november 1944
Ons kipje heeft een ei gelegd. Om 10 voor 10 haalde.Vader 't uit 't nest. 't Was een heel feest.

Donderdag 9 november RAZZIA! ! ! Eindelijk! ! !
Lang gewacht, Stil gezwegen, Nooit gedacht, Toch gekregen. 's Morgens om 6.15 schieten! Wij ons bed uit en 't regende en was erg guur Allemaal soldaten bij tante Cor, tante Riek, de Rond, Kuiper; 't liep vol. Wat zou 't zijn? Razzia? Wij vader gewaarschuwd. Wij alles in de gaten houden. 't Was nog erg donker Er werden mannen aangehouden. Vader onder de grond gekropen in zijn schuilhoek, veel te tochtig. Z'n leren bontjas aan. Steeds bleven ze patrouilleren. 't Was zulk hondenweer, 't sneeuwde notabene. De mannen moesten allemaal mee om hun persoonsbewijzen te kunnen controleren. Naderhand bleek dat ze de hele dag in de kou konden staan en dan naar Amersfoort werden gebracht. Om 1 uur kwamen ze het huis doorzoeken. Moeder zei dat vader al gepakt was met 't luiken open maken. Ze stond bijna te huilen, 2 tranen in 'r ooghoeken. Naderhand hebben we erom gelachen, maar toen niet. Enfin, iehmussdoch mal sehen, zei de Duitser en hij keek beneden een beetje. Boven keek hij niet en vader kwam wel weer terug. Moeder moest niet angstig worden. Dus daar waren we mooi doorgerold. Om 4 uur smeerden ze 'm. 't Was toch een angstige dag geweest. Wij mochten ook de straat niet op. Reuze opluchting toen ze weg waren.

Zaterdag 11 november 1944
Werden gewaarschuwd: Razzia SS. Bleek niet waar te ijn. Veel mensen niet thuis geslapen.

Zondag 12 november 1944
Nu heet 't dat de Grüne Polizei met speurhonden razzia komt houden. Er is nu een gevechtspauze. Bij 't aardappelrooien in Den Dolder waren er Tommies.

Woensdag 14 november 1944
Gisteren in Baarn razzia voor Rotterdammers die. opgepikt waren en uit de trein gesprongen. In weken geen frontrumoer meer gehoord.

Maandag 20 november 1944
Met Stien Geerders naar Grootebroek. Reuze hartelijke mensen. We kregen volle melk, boter op brood en kaas. Zelfs hadden ze clandestien electrisch licht. 't Was luilekkerland.

Dinsdag 21 november 1944
Bij Rave,de kapper, geweest. Van Niek kregen we 12 bloemkolen en wat bonen. Door allerlei plaatsjes naar Hoorn gereden. Lekker gegeten. Daar hebben ze 't nog niet slecht.

Woensdag 22 november 1944
Regen-wind-storm Om 11 uur mochten we pas weg naar huis. Veel bonen van meneer gekregen en kaas.MirPurmerend stukken gelopen. Stien's bagagedrager begaf 't. Stien huilen. Doorzetten. Na Purmerend in 'n groepje. Ging beter Half 4 op de pont. Gelukkig geen controle. Ik wilde door naar Soest. Stien niet. Toen naar Oom Rein Velthuizen in Amsterdam. Erg fijn gegeten. Geitenvlees. Vanuit Artis naar huis opgebeld. Mijn bagagedrager was ook stuk. We waren kletsnat. Er stond veel land onder water. Troosteloos, triestig. Vooral ook die onafgebroken stroom van mensen die eten gaan halen, 'n treurig gezicht.

Donderdag 23 november 1944
Oom Rein met de bakfiets mee naar Soest. Controle Merwedebrug. Niets afgenomen dankzij 't evacuatie-ordonnans-bewijs. Om 12 uur waren we thuis. Kletsnat. 's Avonds buit bij elkaar gezocht. 94 pond bonen en 7 pond tarwe.

Vrijdag 24 november 1944
Weer mannen oppikken. Fietsen vorderen op de Nieuweweg. 'n Opgepikte jongen vluchtte. Moffen renden de Smitsweg op. Schieten ! ! ! Niet gevonden. Strumpel meegenomen, Rinke Tolman ook en Geer Beuken. Ze moesten helpen bomen hakken in Amersfoort en Soestduinen. 't Viel erg tegen na die rust in Grootebroek en 't lekkere eten nu die onrust, de waterpap en 't brood zonder boter.

Zaterdag 25 november 1944
Weer veel ellende. Evacuees ruzie. Allemaal met eten. Tommies bombardeerden Laren (waar kleren ingeleverd moesten worden) en Baarn. Veel paarden dood.

Zondag 26 november 1944
Onder de Hoogmis weer TOMMieS. Vuurduveltje* wil niet. Vader sacherijnig. AllemaalPein. We hoorden dat Mariaburg leeg moest, maandag om 12 uur. 's Avonds geen licht aan gedaan, bij de maan geschemerd. Was gezellig. *Klein kacheltje

Maandag 27 november 1944
Omdat het bijna 30/11 is en ik niet meer op kantoor kom, had de baas er nog iets van willen maken, maar 't is onmogelijk. Daarom mocht ik blijven eten. Mevrouw was jarig. 't Was heerlijk. Aardappelen met sperciebonen, konijn, knijnrazdut, compóte, wijn, pudding. Overheerlijk. De jongens hebben aardappelen na gerooid. Tijntje van Esch ligt op sterven. 

Dinsdag 28 november 1944
Tijntje is gestorven. 26 jaar oud, op punt van trouwen.

Donderdag 28 december 1944
Na tante Juul (van oom Gerrit) een week geholpen te hebben (ze had bloedvergiftiging.) ben ik metNeivan Hees naar Vierakker geweest, achter Zutphen. Boer in, boer uit, in de gladdigheid. We zijn 3 keer gevallen.

Vrijdag 29 december 1944
De boer op. 42 pond rogge, 7 pond havermout,1/2 kofferbrood, 20 eieren, dat was de oogst per persoon. Bij Tjonk hebben we geslapen. Er worden daar veel V1 's opgelaten. 80% komt verkeerd terecht. De mensen hebben er schrik voor.

Zaterdag 30 december 1944
Weer naar huis. Thuis misselijk van 't gebakken ei met spek, de volle melk en de spekpannenkoeken. Maar ze waren blij met de buit. We zijn ook nog met Oom Theus naar de fam. Engels in de Houtrakpolder geweest. Toen hebben we 120 km. Gefietst voor 15 p. tarwe en 9 kg aardappelen in ruil voor shag notabene.

Opmerking van de redactie:
in de periode van december tot eind maart is de schrijfster in dienst getreden als leerling verpleegkundige in het Majella ziekenhuis te Bussum en heeft zij het dagboek in die periode niet bijgehouden.

Donderdag 22 maart 1945
In Bussum In de wacht. Eindelijk even tijd genomen om te schrijven. Ik ben nu al aardig gewend. Eerst viel 't me wel Mee, toen viel 't me weer tegen maar nu vind ik 't wel leuk. Alleen moest ik niet zo naar huis verlangen. In het begin heb ik een vrije dag in het Majella ziekenhuis in Bussum moeten blijven. Wat vond ik dat erg. Ik ben nu voor de 3e keer in de wacht. Verleden week wou ik om half acht nog naar huis maar toen brak mijn ketting. Toen was ik van plan de volgende morgen lopend te gaan. Toen kwam Riet van Opstal haar fiets aanbieden. Dat vond `k toch zo leuk!! Toen ben `k met twee fietsen naar huis gegaan en heeft vader 'm gemaakt. We hebben 'n pakket uit Zweden gekregen. Een echt wittebrood en 125 gr. Boter. Dat was 'n feest. Iedereen liep te glunderen met z'n broodje. 't Was ook zo heerlijk. 't Eten is hier toch wel goed. Maar 't is niet te veel.

Zaterdag 24 maart 1945
Ik moet me er echt toe aanzetten om weer te schrijven. In 't begin in Bussum kon ik er helemaal niet toe komen, maar dat kwam ook wel omdat ik me totaal niet op m'n gemak voelde. Al dat vreemds, vreselijk!! Ik dacht: hier wen ik nooit. Op I februari kwamen de nieuwen, zat je er ineens tussen. Dan die eerste vrije dag!! 't Was haast niet te fietsen, zo glad, maar `k moest en zou naar huis. Dat was 'n feest torn ik thuiskwam. Het werk is leuk en de verpleegsters zijn ook leuk maar dat verlangen naar huis. Trouwens, dat hebben ze allemaal.
Men zegt dat 't erg goed gaat. Er zijn luchtlandingstroepen over de Rijn geland en er hangt een nevelgordijn in de Achterhoek. 't Grote offensief is schijnbaar al begonnen. Men sprak al over vrede vóór Pasen maar dat geloof ik nooit. Ik denk wel dat het herfst zal worden. 't Eten wordt slecht. Ik zit ook wel over thuis in. Vader ruilt tabak voor aardappelen maar hij is haast door de tabak heen en wat dan. Hijzelf neemt 't gelukkig niet te zwaar op, hij zegt, we zijn er steeds gekomen dus nu ook wel. Maar bij veel mensen is 't huilen. Er gaan ook veel mensen dood. Van de week hebben ze Bosch van Bredius gebombardeerd. De familie Bowy is getroffen. Mevrouw ligt bij ons op de klas. Vreselijk moeten ze er uitgezien hebben.

Woensdag 2 mei 1945
Weer 1 1/2 maand verder en nog geen vrede. Soms is 't me of 'lc't niet meer uit zal kunnen houden. 't Ene ogenblik denk je binnen 24 uur is 't vrede en 't andere ogenblik denk je 't kan nog wel jaren duren. 't Was zo druk op straat met terugtrekkende troepen. Alle fietsen vorderden ze, ouwe dameskarretjes, op massieve banden, zonder banden. Donderdag 19 april kwam 't bericht ze zaten 35 km van Amersfoort. Dat was 'n opschudding. Dat moest ergens bij Baarn of Soest zijn. Toon Bos beweerde pertinent dat ze bij de Eembrug waren. Wij waren zo blij: Soest was bevrijd zonder veel bombarderen. Want wij hadden niets gehoord. We dachten minstens v66r zondag zijn we zelf vrij. Maar wat viel dat tegen. We hoorden niets meet; alle berichten bleven elke dag hetzelfde dus we hoopten niet meer. Afgelopen donderdag had ik een vrije dag. Iemand beweerde Soest was gesloten en een ander zei 1 uur per dag mag je erin. Dus ik dacht `k waag 't. Woensdagavond ik om half 7 te veld. Buiten Hilversum kwam ik mensen tegen, lopend uit Soest, die zeiden dat ik er toch niet inkwam, alleen van 5 tot 6 en 's morgens van 8 tot 9. Ik toch doorzetten. Onderweg werd het steeds stiller. Geen mens zag je nog, alleen Moffen. Opeens begonnen ze erg te schieten. Dat was angstig. Toch kwam ik thuis, wat keken ze op. En daar begon 't verhaal. De Tommies schoten op stukken geschut die bij Schothorst, Kamphorst, 't kerkhof stonden. Maar de meesten kwamen ernaast terecht. Bij Kamphorst 28 ruiten stuk, bij Kiihler alles leeggeroofd. Op de Beetzlaan veel huizen beschadigd, de Openbare school beschadigd, 'n huis in elkaar op de Julianalaan, Nachtegaalweg-, Nieuwstraat, Verl. Talmalaan, Smitswe - over& waren ze terecht gekomen en hadden veel vernield. Toen moest ik de schuilkelder zien, daar sliepen ze allemaal in met die van tante Riek. Wat was dat een oorlogsellende-beeld. Vreselijk. Achteraan stond een lichtje met een Mariabeeldje en verder al die mensen in dekens gerold. 't Was om te huilen. Enfin, ze vertelden verder: Koen Werkhoven was dood en nog 6 anderen. Toen zijn we naar bed gegaan. OomThus,Vader en ik in huis, de anderen in de schuilkelder. 's Nachts zijn die Moffen met 't geschut weggegaan. Nu waren de mensen veel geruster, ze durfden weer op straat. 's Avonds ben 'k weer rustig naar huis gegaan (Bussum). Toen kwam ineens (vrijdag of zaterdag) 't bericht van capitulatie. Ik geloofde 't niet maar er bleek toch wat van waar te zijn. Wapenstilstand is er in ieder geval.

Donderdag 3 mei 1945
Dinsdag kwam Beertje terug uit Soest. Daar moest iedereen behalve van 8 tot 10 en 5 en 6 binnenblijven. 't Hele dorp. Enfin, we dachten allemaal deze week is 't vrede. Hitler is nu dood en Berlijn is gevallen maar ze vechten door tegen Rusland. Ik ben maar bang dat de Amerikanen en de Russen met elkaar gaan knokken. Ik ben weer echt pessimistisch met 't oog op de vrede. Maar gisteren was 't zo'n feest. Toen kwamen er Tommies pakketten uitgooien bij Crailoo. De Moffen hadden een heel stuk afgezet ervoorr. Ik werd wakker van 't gejoel van de mensen. Ik uit 't wc-raampje gaan kijken. Daar kwamen ze hoor, heel langzaam en laag vlogen ze en de mensen enthousiast. Ik werd er zo door aangedaan dat ik bezon te huilen. Kun je zien hoe 't ons dwarszit want Agnes en Carlo hadden ook gehuild. Er is ook zo'n vreselijke nood. Verleden week kregen ze thuis 1/2 pond vlees en 1 ons kaas. Verder niets. Deze week ook niets. In Bussum eten de mensen niets anders dan suikerbieten. Ik spaar al mijn brood op. En 'k heb nog 1/2Zweeds broodje. Kan ik allemaal zondag mee naar huis nemen als ik uit de wacht ben. 'k Zit nu dit bij een oliepitje te schrijven. We zitten zonder licht en heel enkel is er water. Er wordt nu over land ook voedsel aangevoerd. 0, als ik dit allemaal schrijf en denk aan de komende vrede kan 'k wel springen en dansen en juichen. 't Zit me de laatste tijd zo dwars, da's niet te vertellen. Ik kan er echt akelig van zijn. Maar kom, kop op, als er maar vast eten komt, de rest komt dan vanzelf.

Vrijdag 4 mei 1945
0, woord van onbegrijpelijke inhoud. 'lcZou 't willen brullen, schreeuwen, joden en juichen. 'k Moet huilen en 'k kan niet huilen, 't stokt me in de keel. Nu 'k schrijf is 't net of 't niet waar is. 'k Ben blij dat ik in de wacht ben, van slapen komt toch niks. Ik ben als met lamheid geslagen. 'k Kan 't echt niet verwerken. Joop en ik hebben 't eerst een tientje van de rozenkrans gebeden om God te bedanken. 't Is zoon-on-on-begrijpelijk. Nu zou alles weer normaal worden? Joop de Rond, Theo de Boer, Meneer Duyn, alles zou weer terugkomen. Eten zou er weer komen, electriciteit? Nee, 't is me niet mogelijk 't te bevatten. Morgen om 8 uur moeten de wapens ingeleverd worden, We gaan kijken. Wat zal tanteLien(de Rond) blij zijn en Mevr. Duyn.

Dinsdag 15 mei 1945
Wat 'n feest hebben we gehad. Zaterdags (5 mei) zijn we 't dorp in geweest. 't Was een reuze stemming. Allemaal optochten en zingen. Maar in uniform kun je toch niet zo meedoen. Wij hadden allemaal oranje sluiertje op. 's Middags aten we Zweedse linzen, heerlijk!!! Zondags (6 mei) naar huis. Iedereen verwachtte de Tommies. In Hilversum was 't ontzettend druk een feestelijk. HOE meer naar huis, hoe minder feestelijk. Veel mensen zonder oranje: in Bussum iets onzehoords. Enfin, in Soest hingen de vlaggen ook e4indelijk. In Baarn nog niet. In Soest mocht 't om 1 uur pas. Toen ik thuiskwam was er niemand thuis. Wat had ik de P in. Enfin, na 't omkleden ging 'k Soest in. Ik kwam net op tijd. Bij de Soester kunsthandel kwam de Harmonie eraan met 'n optocht. Ik m'n fiets bij Sukkel neergegooid en toen mee. Alle straten die herdoopt moesten worden gingen we door De nieuwerwetse borden rukten we eraf en daarvoor in de plaats kwamen de oude namen. Allemaal onder 't spelen van 't Wilhelmus. 't Was echt leuk. En wij maar meehossen. Bij 't gemeentehuis hield de burgemeester een toespraak. Toen was 't afgelopen.

Maandag (7 mel) zijn we wezen kijken naar 't binnenkomen van de Tommies. Dat was 'n feest!!! Bij Trier* stond een hele lange rij. Wij Er natuurlijk heen. 's Morgens hadden we 'n rood-wit-blauw schortje en Cor een jurk gemaakt. Dus we gingen in nationale kleuren. Meneer Hilhorst ging ook handtekeningen verzamelen en bedelde om sigaretten. Ik heb heel lang met een Canadees staan kletsen. Toen kreeglcook een sigaret. Later op de middag gooiden ze chocola en kauwgum uit. De hele dag trokken er troepen door en wij maar vragen om handtekeningen en handen geven en wuiven. 's-Avonds waren we schor Toen zijn we in optocht door 't dorp gegaan en gehost om de Wilhelminaboom. Op de Koninginnelaan kwam er een Mof op ons af: "Ins haus, es ist neun uhr, ich schiess". Wij weg.
Maandagavond zou er een vreugdevuur zijn van alle verduisteringspapier Bij Piet van Riek heette 't eerst maar later was 't op de Engh. Eerst met onze rood-wit-blauwe jurken naar Baarn geweest achter 'n versierde kar aan en wij maar zingen en hossen. Toen zijn we in 't Rosarium wat gaan bekoelen en toen naar de Engh. 't Vuur brandde net. Kapelaan Tempel leidde 't en Lambert (Rademaker?) en Kees (ze bedoelt waarschijnlijk Piet) Jansen, de onderwijzer van de jongensschool en vriend van Annie Hilhorst. Wat hebben we daar ook weer een herrie geschopt. Lambert gaf nog enige yells enz. Op 't laatst werden er nog afvalproducten van massieve banden op gegooid. Die fikten ook goed. Toen kwamen er een paar Tommies opdagen die werden toegejuicht en op de schouders gedragen. Meneer Hilhorst heeft ze toen nog toegesproken en op 't laatst hebben ze gedrieën een liedje gezongen. 't Was echt een geslaagde avond.

Dinsdag (8 mei) gingen we met oom Anton de Rond naar Baarn, waar tante Lien in 't ziekenhuis lag. Terug mochten we Baarn niet meer uit. Dat was voor 't vluchten van NSB-ers. De "Ondergrondse" moest ervoor waken. Toen heb ik gewacht tot ze niet keken en ben ik stiekum achter de barricade langsgeglipt. Cor en oom Anton gingen via de Nieuwe Steeg. Ik moest 's avonds naar Bussum dus ik moest zien dat ervoor een bewijsje kreeg. Ik heb bij Braamhage staan wachten maar moest de volgende dag terugkomen dus ik kon niet naar Bussum. Ik verder dorp in. Bij 't Gemeentehuis was ontzettend druk, daar hadden ze Moffenmeiden kaalgeschoren. Een eind verder in 't dorp liep er ook een, met 'n hele stoet kinderen erachter 't Was geen gezicht. Een kaal hoofd met 'n hakenkruis erop. Bij 't Rosarium zag ik Ton van Hees en consorte weer en daar heb ik me maar weer bij aangesloten. Onderweg kwamen we dat kind van "x1 "tegen met 'n optocht er achter aan. Enfin, wij moesten ook een werkzaam aandeel hebben in 't ophalen van NSB-ers dus wij zetten koers naar "x2", 'n Moffenvrouw die de vlag had uithangen, om de vlag te veroveren, dat lukte wonderwel, de jongens haalden 'm er zo af en toen wij ermee weg, zingend "x2"-jes vlag je bent mijn glorie, "x2"-jes vlag je bent mijn lust". Ze was woedend, ze vloog ons achterna en brulde `jullie hebben altijd van die Moffen gevreten en nu doen jullie zo?". Toen kregen we dat kind van `5c1" weer in de gaten.

Toen moest ze vóór ons lopen, daarachter de vlag en toen wij. Over de grote straat. Daar kwamen veel Tommies over en wij maar brullen: "a German girl".De Tommies die 't snapten lachten zich dood. Enfin daar kregen we ook genoeg van en toen zouden we weer even langs "x2"'s huis gaan demonstreren. Vlakbij kwam Theo Roland ons waarschuwen: ze staat in de deur met een geweer in de hand. Wij terug om de ondergrondse te waarschuwen, juist dat we aankwamen, plakten ze een papiertje op dat er geen vergeldingsmaatregelen meer tegen NSB-ers of dergelijke genomen mochten worden. Dus we moesten haar in'r sop gaar laten koken.

's Avonds was er optocht met muziek. Ons ouwe stelletje was weer complect. Op 't pleintje van de Eikenlaan werden muziekstukjes gespeeld (waar wij weer bij gehost hebben.), bij 't Koningin Emma monument en bij de burgemeester, daar was ook vlaggenparade van de padvinderij. Toen in optocht langs de Vries, commandant van de binnenlandse strijdkrachten en verder 't hele dorp door en maar zingen van: "Alle meiden, die met de moffen durven lopen, ja die scheren wij, een kale kop, met een hakenkruis er bovenop" en "Mussert die moet zakkies plakken, hi, ha, ho" en "Cognac, cognac, Berlijn ligt in de prak en van je hela hola" enz.
't Was reuze gezellig, ik vond 't niks erg dat ik niet naar Bussum had gekund. Om half 12 was ik pas thuis. Woensdagmorgen (9 mei) stond ik om half 9 al in Braamhaze. Om 12 uur kon ik 't bewijs komen halen. Je mocht niet langs Trier, daar moesten ze wapens inleveren enz. Ik ben 3x aangehouden onderweg, als ik zeen bewijs had gehad dan was 'k er niet doorzekomen. Haast niemand kreeg 'n bewijs. Dat was allemaal om N.S.B-ers tegen te houden.

Tot zover het persoonlijke verhaal van tante Marth. Nederland was bevrijdt en de wederopbouw van Nederland kan opgepakt worden. Na lezing resteert het bijzondere en dankbare gevoel dat de vrede al 75 jaar bewaard is gebleven in West Europa.

Noten:
[1] Restaurant-Villa aan het Nieuwerhoekplein.
[2] Mensen gingen bij Den Dolder aardappels narooien van door Duitsers geoogste velden.
[3] Reppel was een Duitser die het huis aan de Dorresteinweg 3 huurde en bewoonde toen Joh Rademaker het pand begin jaren '40 kocht. Later is het gezin er zélf gaan wonen.