Jelis Baars; de verenigingen man

Hij is op 1 december 1889 geboren te Rhenen en was vanaf 1914 werkzaam als belastingcommies. Eerst in Wernhout (Noord-Brabant) en vanaf 3 juni 1922 in Soesterberg (bron: De Soester). Jelis was toen 32 jaar en gehuwd met C. Aartsen. Het echtpaar had één zoon. Hun tweede zoon werd op 28 april 1923 geboren in Soesterberg [1].
Hun eerste adres was op de Kampstraat 16. Juist in die tijd werd dat de Kampweg, maar straat bleef nog lang in gebruik. In april 1932 verhuisde het gezin naar de woning met de naam Villa Nelly op de Banningstraat 72. Jelis Baars overleed op 29 maart 1972 te Soesterberg. Hij is ter ruste gelegd op de Algemene Begraafplaats van Soesterberg.

Wat betekende Jelis Baars voor Soesterberg?
Deze man heeft veel gedaan voor het sociale leven in Soesterberg. Hij was vooral actief in het verenigingsleven en bij openbare instellingen. Baars was een door velen gerespecteerde dorpsgenoot, die tot in zijn laatste jaren in hoog aanzien stond. Hij was vertegenwoordigd in veel besturen, commissies en comités en ook vaak als penningmeester.
Over zijn afkomst en leven voordat hij in Soesterberg kwam is weinig bekend. In dit artikel willen we vooral benadrukken dat hij veel voor Soesterberg heeft betekend.
De naam van J. Baars komt voor onder een ingezonden stuk in de Soester Courant van 18 oktober 1924, samen met die van Dirk Lub, hoofd van de Openbare school. Zij protesteerden tegen het nieuwe bezoldigingsbesluit voor rijksambtenaren, waarbij Soest was ingedeeld in de 3de klasse - alsof het ging om een kleine plattelandsgemeente.
Diegenen die het met hen eens waren, werden opgeroepen dit kenbaar te maken. Baars en Lub leken sindsdien bijna een onafscheidelijk duo. In allerlei samenhangen doken ze tegelijk en zelfs samen op, zelfs nog in 1953.

Vrijwilligersactiviteiten
Het spectrum aan activiteiten is opvallend breed. Hij was onder meer betrokken bij de oprichting van Oranjevereniging Wilhelmina, Politiehonden Dresseerclub S&O, Het Groene Kruis afd. Soesterberg, Gymnastiekvereniging AGAVS, VVV Soesterbergsch Bloei (die zelfs op zijn huisadres was gevestigd). Ook was hij actief bij de vrijwillige brandweer; hier als penningmeester van het huldigingscomité vanwege het 10-jarig jubileum in 1934.

Een van de activiteiten was het organiseren van een allegorische optocht tijdens Koninginnedag. De foto is genomen op de Batenburglaan, waar Baars een groep jongens leidde.

Met zijn echtgenote nam hij het initiatief tot oprichting van het Soesterbergsch Gemengd Koor (SGK). Tijdens het zesde jaarfeest van het SGK in mei 1933 was Baars voorzitter van de feestcommissie. Met die commissie organiseerde men op Pinksteren 1934 een groot zangconcours bij de Oude Tempel. Na diverse functies in het bestuur te hebben bekleed, werd Baars in 1938 voorzitter van het koor.

Luitenant George A. Koppen werd na zijn beroemde retour-postvlucht naarBataviain oktober 1927 met zijn bemanning op Soesterberg gehuldigd. Het comité hiervoor werd gevormd door de bestuursleden van de VVV Soesterbergsch Bloei en de heren Nooder, Baars, Drost, Van Drie, Dijkstra en Van Pelt.

In juli 1928 werd een bazaar gehouden t.b.v. de Openbare School. Het bazaar-comité bestond uit het bestuur der afdeling Volksonderwijs (van Soesterberg), waaraan waren toegevoegd de dames Baars, Desta en Lub [2].

Luitenant Koppen was lid van de Commissie tot Wering van het Schoolverzuim. Wegens zijn verhuizing naar Nederlands-Indië om bij de KNILM te gaan werken, ontstond er in augustus 1928 een vacature. B&W stelden voor om zijn plaats te laten innemen door 1. D. Lub en 2. J. Baars. De keuze viel op Lub. In november nam J. Nooder ontslag bij deze commissie. Toen werden Baars en J. van Drie voorgedragen. Waarschijnlijk weer i.v.m. bovengenoemde commissie december 1930: «Punt X. Benoemd de, heer J. Baars. Voor Soesterberz nu: H. Raat, A.E. Wegman,EM. Houbaer, D. Lub en J. Baars»

Ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van de Luchtvaart Afdeling op 1 juli 1938 werd al in april een huldigingscommissie benoemd. Voorzitter werd banketbakker/ sigarenwinkelier C. (Kees) Top, penningmeester J. Baars. De andere leden waren J.B.M.Bremeren J.G. Drewes. Kees Top was tevens voorzitter van de in 1938 opgerichte Federatie van de Soesterbergse Middenstandsvereniging.

De afdeling Soesterberg van de Luchtbeschermings Dienst (LBD) was al `voorgevormd' in april 1938. Daarbij werd Baars benoemd tot commandant plaats-ongeval, samen met Drewes en J. Veldman. De definitieve oprichting vond plaats in december van dat jaar. Het voorlopig bestuur bestond uit majoor-dokter J.E. Brouwer (voorzitter), Baars, Drewes, Van Gameren en Luijf. Voor verdere informatie over de LBD verwijzen we naar het artikel van Dik Top in de VZTS 40e jaargang nr. 4.

Hoewel de naam van Baars dikwijls in de kranten verscheen, gebeurde dit niet vaak in verband met zijn beroep. Op 9 juli 1938 was wel dit bericht te lezen: «Aanvragen kostelooze rijwielbelastingmerken. Zitdagen ten huize van den Assistent-dienstgeleider J. Baars, Banningstraat 72 op de maandagen 18 Juli, 25 Juli en 1 Augustus telkens tussehen 7 en 9 uur 's avonds.» Een gelijkluidend bericht volgde een jaar later.

Activiteiten na de oorlog
Over de oorlogsjaren is geen informatie bekend. Na de oorlog pakte Baars zijn activiteiten in het sociale leven weer op. Hij werd lid van het bestuur van het NIWIN. Die organisatie bracht onder meer geld bijeen voor Nederlandse militairen overzee, met name in Nederlands-Indië. In februari 1947 hadden in het NIWIN-comité voor Soesterberg zitting genomen: J.A. Luijf voorzitter, D. Lub secretaris, J. Baars penningmeester en verder mevr. Van der Steur, mej. E.Rupp,dokter A. Splinter, H. Tammer en G. van der Weerd. Er was ook een ere-comité waarin alle notabelen van Soesterberg zitting hadden.

Begin september 1947 werden de 'ouden-van-dagen' met auto's gereden naar het park De Hoge Veluwe. Bij het Boschwachtershuis sprak Lub een dankwoord uit tot de heer Baars voor het organiseren van deze tocht. In december 1947 waren Baars en burgemeester mr. S.P Baron Bentinck periodiek aftredend als bestuursleden van het Maatschappelijk Hulpbetoon.
Op 21 januari 1948 werd door het S.G.K. na vele jaren stilstand weer een uitvoering gegeven, in Huis ten Halve met dirigent Theo de Vries uit Bilthoven. De oprichters mevrouw en meneer Baars werden gehuldigd. Het 25-jarig jubileum van de afdeling Soesterberg van het Volksonderwijs werd gevierd in 't Zwaantje in april 1948. De periodiek aftredende leden Baars, Koudijs en Lub werden met algemene stemmen herkozen. Op een feestavond van het Volksonderwijs op 7 april in Huis ten Halve kregen Baars en Lub een souvenir.
Toen de luchtmacht in 1953 40 jaar bestond en in verband daarmee in Soesterberg naast een groot NAVO-vliegfeest ook allerlei andere feestelijkheden werden georganiseerd, waren Baars en Lub vanzelfsprekend beiden weer lid van het feestcomité dat uit 17 man bestond.

Commissies en comités
Jelis Baars was actief in het Kerstgave-comité, het bestuur van maatschappelijk hulpbetoon, het werkcomité voor een bazaar voor het fonds van de openbare school, het plaatselijk comité voor de nationale reclasseringsdag, bestuur van de afdeling Soesterberg van het Volksonderwijs en het comité van de Nederlandse Blindenbond.

Rondom Banningstraat 72
Eind maart 1941 vertrok Baars met vrouw en zoon van Banningstraat 72 naar Amersfoortschestraat 102. Later werd hun adres Amersfoortsestraat 77A. Daar woonden zij tot minstens 1970. Zoon Arie woonde later op dit adres [3[.

Nadat Café Sport van Piet Wijman op Banningstraat 44 najaar 1940 op last van de Duitsers was afgebroken, verhuisde hij in maart 1941 naar de vroegere woning van Baars op nummer 72 - ongeveer 150 m dichter bij de rijksweg dan zijn café. Na een verbouwing zette hij hier Café Sport voort. Het pand van Wijman kreeg later als adres Montgomeryweg 72 en in 1953 nummer 43. Na Piet Wijman zetten anderen dit café voort, onder wie A.T. van Leeuwen. Een tijd heette het BarPetit- Restaurant Sport en in 1992 was de naam Eetcafé Populair. Heden is het totaal verwaarloosde pand verlaten. Het zal wel spoedig worden afgebroken.

Rechts hiervan (op nummer 30 - later 70) stond eerder de plaggenhut van A. Nesselaar. Deze werd vermoedelijk midden jaren '30 weggehaald. Op deze plek werd in 1940 het wachthuis alias gevangenis van de Duitse Wehrmacht gebouwd.
Daar ter plekke werd een `schildershuisje' met slagboom opgezet, waarmee de Banningstraat voor al het burgerverkeer werd afgesloten. Alleen voetgangers en wielrijders met een speciale Ausweis mochten er passeren. Na de oorlog werd hier de bakelietfabriek Nederlandse Kunsthars Perserij gevestigd - later N.K.S. gedoopt. Dit gebouw werd in april 2019 afgebroken.

NOTEN:
[1] Baars vertelde in een persoonlijk gesprek aan banketbakker Kees Top dat in zijn jonge jaren toen hij in Wernhout vlakbij België werkte (hij woonde op dat moment misschien in Rijsbergen daar vlak bij), een van zijn taken was om bij de Belgische grens smokkelaars op te sporen en te arresteren. Toen hij nog wat onervaren een keer in schemerdonker een smokkelaar op heterdaad had betrapt en zou meevoeren, lukte het deze met een smoesje dat hij moest plassen - hetgeen zoals gebruikelijk achter een boom plaats vond - te ontsnappen.
[2] Het adres van mevr. Desta werd in de krant van 3 december 1931 opgegeven als Banningstraat 72. Zij woonde dus in hetzelfde huis dat een jaar later door Baars werd gekocht. C.H. Desta woonde toen nog op nummer 82. In februari 1932 verhuisde J. Kuit van dit adres naar Nieuweweg 120 in Soest. - Het adres van Villa Nelly was oorspronkelijk Soesterbergschestraatweg (zuidzijde) 30A. Hier had houthandelaar/aannemer Jan Vergeer een zagerij (eerder woonde hij in 'Our Home' op Amersfoortschestraat 4). Het perceel groot ca. 5,51 are met schuurtje werd in maart 1924 tegelijk met 'Our Home' te koop aangeboden. Van de houtzagerij achter Villa Nelly werd de inventaris ook geveild. Deze woning met schuur werd opnieuw te koop aangeboden in januari 1932, en toen zal Baars de koper zijn geweest.
[3] Arie Baars werkte bij bakker Antoon Tammer toen in 1940 de oorlog uitbrak. Hij zag op 14 mei 's morgens vroeg hoe de eerste Duitsers de Banningstraat opreden, richting vliegveld. Omstreeks 1951 nam hij de zaak van koude bakker Teunis Ouwerkerk in Ons Belang op Amersfoortsestraat 44 over. Rond 1955 vestigde hij een consumptietent onder de naam 'Theehuis' op het Soester Hoogt (hij verkocht alleen thee, koffie, gebak en waarschijnlijk versnaperingen). Aan de overkant van de weg stond van hem enige tijd een kiosk. Hij woonde toen op Amersfoortsestraat 58. Enie Tammer pachtte deze zaak 4 jaar en nam daarna over (01-03-1976 tot 02.01.1987). Hij begon met maaltijden. Daarna voortgezet door Renes en later door Meixner. Dit restaurant is uitgegroeid tot een respectabele eetgelegenheid en heet tegenwoordig Restaurant 't Hoogt. Van ongeveer 1962 tot 1970 woonde Baars jr. op Amersfoortsestraat 58. Later in het huis van zijn ouders op nummer 77A. Mevr. Baars-Aartsen woonde de laatste jaren van haar leven in De Drie Eiken.