De opening van het Soester Natuurbad; Het raadslid dat provocerend optrad!

Ton Hartman

De weddenschap

Onderlaatst, in het zomernummer van dit blad (39ste jrg-. nr. 2 blz. 29/30), schreef ik dat er een mythe was ontstaan over het optreden van Peter van den Breemer (1861-1944) tijdens de opening van het Soester Natuurbad in 1933. Dankzij een tweetal reacties is er weer wat meer duidelijk geworden over het optreden van deze Peter van den Breemer. Achterkleinzoon Henk Valkenet had zelfs nog een foto van Peter in badkostuum in het water. Maar Henk had ook via de website van de Koninklijke Bibliotheek (www.delphernI) een uitgebreid onderzoek gedaan. Hij vond in de volgende kranten deze berichten:

• De Telegraaf d.d. 17-06-1933:foto van het bad met vooraankondiging opening.
• Algemeen Handelsblad d.d. 17-06-1933: vooraankondiging met beschrijving van het bad.
• Algemeen Handelsblad d.d. 19-06-1933: een foto van dames onder de waterval.
• Het Volk, d.d.19-06-1933: dezelfde foto als in het Alg. Handelsblad met de vermelding dat deze dames de eersten waren die van het nieuwe natuurbad genoten.
• Arnhemsche Courant, d.d. 19-06-1933: foto van aankomst van de Commissaris van de Koningin en erewacht van brandweerlieden.
• Algemeen Handelsblad, d.d. 18-06-1933: artikel over opening. Zwemsters en zwemmers van de Kon. Ned. Zwembond gaven een demonstratie.
• Het Vaderland, d.d. 19-06-1933: idem.

Nergens iets over 'onze' Peter. Maar Henk heeft ook het boek "Soest bij kaarslicht en tuitlamp" van Engelbert Heupers (1906-1980) geraadpleegd en deze heeft de 'mythe' ook beschreven. Heupers zou erbij aanwezig geweest kunnen zijn, hij was per 1 maart 1930 benoemd tot agent van politie in de gemeente Soest. En het lijkt er sterk op dat Heupers de meest overdreven versie geschreven heeft, hier het citaat:
"Onder grote hilariteit van het talrijke publiek en met een volkomen negeren van de spiksplinternieuwe kleedhokjes ontdeed hij zich van zijn zondagse boerenkostuum - waaronder zich tot ieders verbazing een badpakbeyond- en. . . plonste (sic.) als eerste met een ferme sprong in het diepe bassin. Daverend applaus!"
Heupers verklaart ook waarom de kranten uit 1933 deze spectaculaire opening niet beschreven hebben:
"Onder de aanwezigen waren er die deze spontaniteit minder konden waarderen en van mening waren dat het aanzien van Soest weer was gedaald in de ogen van naburige gemeenten. Zie je wel, Soest blijft toch een boerendorp, werd er smalend gezegd."
Ook de plaatselijke kranten uit die tijd waren daarin niet erg duidelijk.
De Gooi- en Eemlander van 19 juni was kort en bondig. De Amersfoortsche Courant / De Eembode (deze en volgende kranten zijn te raadplegen via www. archiefeemland.nl) van 19 juni had een wat langer verslag van de opening. De Soester Courant van 23 juni deed uitgebreid verslag van het officiële gedeelte en vermeldt nog wel dat ook nestor raadslid Peter van den Breemer de zwemsport beoefende, niet dat hij dat dezelfde middag nog deed. Waarschijnlijk was de verslaggever van deze krant na het officiële gedeelte, dat ruim twee uur duurde, al naar huis gegaan. Peter Beijer attendeerde mij op het verslag in De Soester van 21 juni 1933. Deze krant begint op de voorpagina al met de spectaculaire subtitel
"Van de scheiding der beide seksen in de practijk niets terechtgekomen. "
Pas op de tweede pagina het sensationele verslag van het optreden van de bekende 'Peter van Mart', de krant schrijft:
"met bijzondere belangstelling zagen wij het oudste raadslid, de heer P van den Breemer Hzn. zich ontkleeden op het strand, bestemd uitsluitend voor de vrouwelijke sekse. Bovenkleeding werd netjes op het strand uitgetrokken en toen bleek dat "Pieter" onder zijn goed reeds een keurig zwempak aanhad, waarmee hij al terstond in het heerlijke water dook, daarmee demonstreerende, dat hij het zwemmen gerust nog niet verleerd was. Onnoodig om te zeggen dat deze episode buitengewoon veel bekijks had."
Misschien goed om te vermelden dat de gehele openingsceremonie dus op het 'vrouwelijke' gedeelte plaatsvond en dat hij waarschijnlijk niet de enige man was die het water opzocht. Ook het merendeel van de omstanders zal tot het mannelijk geslacht behoord hebben. De twee keer 96 kleedhokjes waren volstrekt onvoldoende volgens dezelfde krant en hij kon dat als raadslid natuurlijk goed weten. Was zijn optreden nog wel provocerend te noemen? Elders in deze krant lezen wij dat op de meeste uren van de dag wel gemengd gebaad mocht worden. Uitgezonderd de vroege ochtenduren, want 's morgens mochten om 7 uur eerst de heren. De dames mochten tussen 8 en 10 uur baden. De minder bedeelde inwoners van Soest mochten kosteloos baden op donderdagavond vanaf 6 uur tot een half uur voor zonsondergang, maar dan wel gemengd! Het lijkt er nu toch wel sterk op dat Heupers met zijn liefde voor legendes, sagen en volksverhalen het hele verhaal aanmerkelijk aangedikt heeft. Ook de foto's en de teksten lijken dat beeld te bevestigen, Peter was dus zeker niet als eerste in het water enbeyondzich in het ondiepe gedeelte van het bassin.
Henk Gerth (1930-2012) en Joop Piekema schrijven in het boek "100 jaar Soest en Soesterberg" het fragment van Heupers klakkeloos over en geven als bron de Soester Courant van 7 december 1971.
Heeft Heupers of het duo Gerth/Piekema plagiaat gepleegd?
In het 'familieboek': De families Van den Breemer, Van denBremer, Van Breemen en Post, waaraan kleinzoon P.J. van den Breemer (1922- 2010) meewerkte, wordt een andere reden gegeven. Peter had een weddenschap met iemand anders wie het er het eerst in het water zou zijn! Vermoedelijk is dit wel een plausibele verklaring. De vraag die zich bij mij nog wel opwerpt is deze: kon Peter echt wel zwemmen? Hebben de oudere Soesters niet pas zwemmen geleerd dankzij het Soester Natuurbad?