Een korte schets over het klooster Mariënburg te Soest

Fred G van den Beemt

Even ten oosten van de Nederlands Hervormde kerk, tussen de Eemstraat, Hooiweg en Peter van den Breemerweg ligt een van de schilderachtigste en intiemste plekjes van Soest, n.l. de rijk omgroeide boerderij 'het klooster'. De naam roept herinneringen op uit de tijd dat hier eens het klooster Mariënburg stond, deeluitmakende van de orde van de Heilige Birgitta van Zweden. Het klooster moet omstreeks 1400 op deze plaats zijn verrezen, op een stuk grond dat door Jacob van Gaesbeek aan deze orde is geschonken. Op 5 maart 1393 wordt voor het eerst melding gemaakt dat hier een klooster was gesticht. Het klooster Mariënburg was een Maria-klooster en werd opgezet als dubbelklooster, dat wil zeggen dat het een klooster is waarin mannen en vrouwen gescheiden leefden, maar naar buiten toe een eenheid vormden. Als het klooster volledig bezet was, bestond dit convent uit 60 nonnen en 25 monniken, n.l. 13 priesters, 4 diakens en 8 lekebroeders. Deze getallen waren zinnebeeldig; de 13 priesters herinnerden aan de 11 apostelen, die getrouw waren gebleven samen met Matthias en Paulus. Voorts de overige 72 religieuzen die aan de 72 leerlingen van de Heer herinnerden. Hoofd van het Birgittenklooster was de abdis, die het gehele klooster bestuurde. Of het klooster Mariënburg een grote bloei heeft gehad is niet bekend. Wel staat vast dat dit naar voor een korte duur is geweest. In 1543 wordt het klooster door Maarten van Rossum 'bezocht'.Hij was een van de meest beruchte krijgsoversten uit de 16de eeuw. Overal waar hij doorheen trok bracht hij veel verdriet en grote vernielingen aan. Na grote verwoestingen in het zuiden van ons land te hebben verricht, trok hij in het jaar 1543 de Veluwe op met 25 vaandelknechten en 1200 ruiters. Met dit bijeen gescharrelde leger, doet hij een inval in het Sticht van Utrecht. Hij plunderde vele dorpen en ook Soest werd niet gespaard. 

De Heilige Birgitta van Zweden (ca 1310 - overleden 23 juli 1373 te Rome). Houtsnede uit het eind van de 15e eeuw

Op zijn tocht door Soest plunderde en vernietigde hij allen wat hem niet zinde. Het klooster Mariënburg wordt v/oor een groot deel vernield, geplunderd en in brand gestoken. Daarna trekt hij naar Amersfoort en wordt op 6 juni 1543 meester van de stad en de bevolking. Door de betaling van een afkoopsom van FL. 80.000 bleef Amersfoort van plundering en verwoesting bespaard. Na het bezoek van Maarten van Rossum zal het klooster enigszins zijn herbouwd maar is niet meer tot bloei gekomen zoals voorheen. Met de opkomst van de nieuwe leer. het protestantisme, hadden o.a. de kloosters het sterk te verduren. Zo werd het Birgittenklooster Mariensterre te Gouda opgeheven en de nonnen uit Gouda verenigden zich met die van het Soester klooster. In 1599 leggen de staten van Utrecht beslag op de goederen van het klooster en stellen een rentmeester aan. Omstreeks 1610 zijn de laatste Birgittijnen vertrokken. Alleen de resten van het klooster bleven achter. In 1772 was het nog een ruïne en tegenwoordig is er op de landerijen rondom de boerderij 'het klooster' stilte. Alleen zijn er op de akkers sporen van puin te ontdekken of een stukje lei, dat als dakpan heeft gediend. 

Onder hst oppervlak van de akkers is meer te vinden. Bij de aanleg van rioleringen in 1958 en bij aanleg van een gaspijp in 19R2 is bij het hierbij behorende graafwerk, gestoten op muurresten van het klooster. •e ligging van het kloostercomplex, alsmede de plaats en afmetingen van sommige afzonderlijke bouwdelen konden worden vastgesteld. Voor het merendeel blijken de funderingen te zijn uitgebroken. Het enige werkelijke dat herinnert aan het klooster Mariënburg is de boerderij 'het Klooster' en de naam van de familie Van 't Klooster en Van Klooster. Namen die in Soest veelvuldig voorkomen. 
 
Geraadpleegde literatuur: 
Heupers, Engelbert; Soest in grootvaders tijd. Alphen aan den Rijn 1975. 
Schoengen, Dr. Michael; Monasticon Batavum, de augustijnsche orden, benevens de broeders en zusters van het gemene leven. Amsterdam 1941.