150ste geboortedag van Jacobus van Looy

Wim de Kam

Op 13 september 2005 was het 150 jaar geleden dat Jacobus van Looy te Haarlem werd geboren. Zoals bekend is heeft deze dubbel getalenteerde kunstenaar (zowel schilder als schrijver) van 1894 tot 1907 in Soest gewoond in de al geruime tijd geleden afgebroken villa Zomerzorg gelegen aan wat nu de van Weedestraat heet.
Op vrijdag 9 september 2005 werd in de Oude Kerk de eerste Jac. van Looylezing gehouden op initiatief van het Cultuurplatform in samenwerking met acht culturele organisaties, waaronder de Historische Vereniging Soest. De lezing werd verzorgd door Dr. Marcel Metze.
Zelf heb ik op die avond de relatie mogen belichten tussen Jacobus van Looy en Soest. ik heb daarbij o.a. gewezen op de betrokkenheid die Van Looy toonde voor hetgeen in Soest gebeurde. Van die betrokkenheid gaf hij o.a. blijk toen hij in september 1905 tot tweemaal toe de Oude Kerk ter bezichtiging van de middeleeuwse beelden die daar bij restauratiewerkzaamheden waren teruggevonden. Hij heeft daarover in een brief aan zijn vroegere leermeester Allabé z'n gevoelens vastgelegd. Als. HVS zijn we in het bezit van een kopie van die brief. Voor zover het de vondst van de beelden betreft mag ik u nog eens verwijzen naar het artikel van Hans Kruiswijk in het vorige nummer van ons blad (najaar 2005, 26ejaargang nr.2).
Maar ook in andere opzicht was Jac. van Looy betrokken bij de Soester samenleving. Zo is hij jarenlang vice-voorzitter geweest van de in 1902 opgerichte tekenschool St.Jozef.
Door te wijzen op de betrokkenheid van Van Looy heb ik een correctie willen aanbrengen op het beeld dat in sommige publicaties over hem wordt geschetst.
Zo wordt in het boekje "Het Eemland",.deel I met levensbeschrijvingen van bekende en onbekende Eemlanders, op bladzijde 119 mijns inziens ten onrechte opgemerkt: "Met de Soester bevolking had Van Looy nauwelijks contact, hij woonde een beetje achteraf ".
Afgezien van het feit dat de villa Zomerzorg bepaald geen achterafje was, klopt dit niet en o.a. Heupers heeft er op gewezen dat Van Looy in Soest bepaald geen onbekende was.

Ook heb ik getracht het beeld te corrigeren dat in publicaties steeds weer opduikt dat Soest Jacobus van Looy al lang zou zijn vergeten. Er is door middel van publicaties en exposities regelmatig aandacht besteed aan het herdenken en bezien van de werken van Jacobus van Looy. Er is echter ook nog veel uit te zoeken en te ontdekken. Een voorbeeld daarvan wil ik geven.
In het boek van Engelbert Heupers getiteld "Soest bij kaarslicht en tuitlamp" wordt op bladzijde 49 opgemerkt : "Van Looy had te Soest een rooms-katholiek vriendje, Piet, een levenslustige jongen, die misdienaar was en echte branieverhalen deed, waarnaar de schilder aandachtig luisterde. Piet Butzelaar poseerde voor hem en zo ontstond het schilderij koorknaap'.
Ongeveer 2 jaar geleden diepte de beheerder van het museum uit het depot een foto op van het schilderij van 'Piet', die hij had gekregen voor het museum in 1994. Op het karton aan de achterzijde van de foto staan enkele aantekeningen, die het bericht van Heupers in zijn boek lijken te bevestigen.(zie afbeeldingen) Toen ik de gegevens probeerde te verifiëren ontdekte ik dat er op 30 september 1890 geen Piet Butzelaar was geboren in Soest. Dat was wel het geval in 1889, dus het kan om een vergissing gaan in het jaartal. Het verhaal van Heupers kan dus nog steeds kloppen.
Echter, toen ik de wetenschappelijk samengestelde catalogus van het werk van Jacobus van Looy raadpleegde, welke in 1998 is uitgegeven n.a.v. een overzichtstentoonstelling in Haarlem stond daarin vermeld dat het jongetje op de foto circa 1921 is geschilderd door Van Looy en dus niet in 1903. Het jongetje was Piet de Graaff uit Haarlem.
In dezelfde catalogus staat ook een schilderij afgebeeld met de vermelding Portret van een koorknaap'. Wellicht is dat de Piet die Heupers bedoelde maar zekerheid daarover bestaat niet want het portret is niet gedateerd en de samenstellers van de catalogus hebben op grond van stijlkenmerken het werk ingedeeld in het tijdperk 1907-1930 toen Van Looy in Haarlem was gevestigd. Ik heb gevraagd naar aanleiding van de gegevens uit Soest dit aspect nog eens te onderzoeken.
Zo blijft Van Looy voor Soest levend en is te hopen dat ook bij volgende Jac. van Looylezingen de aandacht voor het belang van cultuur in de samenleving levendig kan worden gehouden, zulks mede op basis van het inspirerend voorbeeld dat Jacobus van Looy destijds heeft gegeven.